شیرینی گز اولین بار در شهراصفهان تولید شده و قدمتی بیش از ۴۵۰ سال دارد.
طبق گفتهها «گز اصفهان» از زمان صفویه و همزمان با شکوفا شدن مجدد هنر و فرهنگ ایرانی در اصفهان بهوجود آمدهاست.
گز تنها شیرینی است که در ترکیب آن از عصاره و شهدی شگفتانگیز به نام انگبین یا گز انگبین استفاده می شود که از درختچههایی به همین نام یعنی گز انگبین بهدست میآید.
گز انگبین توسط حشره کوچکی تولید می شود که تقریباً به اندازه پشه است و روی ساقه یا برگهای درخت گز انگبین خانه میسازد، از شیره پرورده این گیاه تغذیه کرده و شهد تولید میکند و این عمل، یعنی تولید قند طبیعی توسط این حشره، عملی همانند تولید عسل در زنبور عسل است. سرانجام از اواخر شهریورماه و زمانی که نسیمهای خنک پاییزی وزان میشود، دانههای براق و زرد رنگی همانند ارزن از درختچههای گز انگبین بهدست میآید که به آن عصاره گز انگبین میگویند.
لذا ارزش گز انگبین بواسطه این است که یکی از معدود قندهای فروکتوز طبیعی میباشد.
مواد اولیه گز عبارتند از شکر، سفیده تخم مرغ، گز انگبین، مغز بادام و پسته و هل و گلاب.
خواص گز:
1- در ترکیب مواد اولیه گز، درصد قابل توجهی سفیده تخم مرغ وجود دارد لذا سرشار از منابع پروتئینی است
2- گز به علت دارا بودن درصد قابل توجه ای از مغزهای مفید و مغز پسته و بادام سرشار از مواد آلی، ویتامینها و مواد معدنی است لذا خوردن گز برای درمان نرمی استخوان مفید بوده و میکروبهای مضر بدن را از بین می برد.
3- به طور معمول گزهای انگبین دار چند برابر بیشتر از گزهای معمولی ارزش غذایی داشته و تا حدودی درمانگر است. این گزها اگر حاوی شیرخشت و ترنجبین نیز باشند مقوی معده، کبد و کلیه ها بوده و باعث لینت مزاج شده (یبوست را بر طرف می کند) و به دفع صفرا کمک می کند. همچنین خاصیت برطرف کنندگی تب و رفع خارش بدن دارد.
با توجه به ارزش غذایی و مواد طبیعی گز ، سهم این محصول در سبد مصرفی خانواده ها افزایش یافته است.
نوع بین المللی گز، نوقا هست.
خاستگاه نوقا مشخص نیست، سوریه یا ترکیه ولی در ایتالیا هم نوعی از آن تولید می شده است.
امروزه نوقا در همه جای دنیا به اشکال مختلف و حتی توسط برندهای معروف شکلات هم تولید می شود اما در ایران نوقا به عنوان یکی از سوغات تبریز محسوب میشود و در زبان محلی به آن لوکا هم میگویند.
نوقا یک شیرینی ساخته شده از عسل یا شیره، شکر، سفیده تخم مرغ، کره، وانیل، آجیل و گاهی تکه های میوه است.
نوقا گردویی یکی از قدیمیترین انواع نوقای تهیه شده در شهر تبریز میباشد.
در اروپا نوقا سه گونه اصلی دارد : نوقای سفید یا همان نوقا تبریز که در ایتالیا و اسپانیا بسیار رایج است، نوقای قهوهای که بدون استفاده از سفید تخممرغ تهیه میشود و بیشتر در فرانسه رواج دارد و نوقای آلمانی که ترکیبی از نوقا و شکلات فندقی میباشد.
شرایط نگهداری گز و نوقا
گز و نوقا در جای خشک و خنک و دور از نور خورشید، در دمای کمتر از 20 درجه سانتیگراد نگهداری شود.